Czwarty już wykład z całego cyklu spotkań dla młodzieży, 9 lutego 2023 r. wygłosi Pan prof. dr hab. Piotr Zańko z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego pt. „Pedagogie oporu”.
Współcześnie wśród młodego pokolenia można zaobserwować wiele form przymusu, którym jest ono stale poddawane. Jednym z problemów jest indywidualizacja jednostki. Jawi się jako element ryzyka i paradoksalnie nie jest przejawem wolności wyboru. „Indywidualizacja nie wynika ze swobodnej decyzji, ale jest niejako na jednostce wymuszana. (…) W tym procesie indywidualizacji jesteśmy zostawieni sami sobie, jak nigdy dotąd (bez tradycji, bez Boga, bez prawdy, bez wiedzy), bo ma być ona naszą własną biografią – biografią „zrób to sam”(1). Wybitny polski socjolog kultury Zygmunt Bauman pisze o współczesnym człowieku jako „jednostce w stanie oblężenia”(2) żyjącej pod pręgierzem stałych, a często nieistotnych wyborów. „(…) jednostka zmuszona jest przez społeczeństwo do bycia jednostką – bycia indywiduum. Lecz indywidualność ta jest dziś odruchem stadnym.
W kwestii indywidualności nie ma miejsca na indywidualną decyzję – każdy musi być jednostką (wyjątkową). Być jednostką znaczy nie odróżniać się od tłumu, być takim, jak inni. Bo być „niepodobną do innych” w rezultacie znaczy być podobną. Ponieważ gdy wszyscy są wyjątkowi, to wszyscy są tacy sami”(3).
Kiedy Bogdan Nawroczyński pisał o przymusie w wychowaniu dodawał do niego także swobodę. I dodatkowo rozważał: „(…) jak zastąpić w wychowaniu rodzaje przymusu i posiadające niższą wartość wychowawczą, przez inne ich rodzaje o wartościach wychowawczych możliwie najwyższych”(4). W dalszej części rozprawy wskazywał rozwiązanie pisząc, „że najwyższym powołaniem wychowawcy jest wprowadzać wychowanka w świat wytworów duchowych, który zawdzięczamy pracy poprzednich pokoleń. Ten świat ma budowę strukturalną. Na jego też formach, takich jak język, obyczaje, moralność, religia, dzieła sztuki, nauki, życie społeczne, ma się formować życie wewnętrzne młodego pokolenia”(5).
Jakże pełnym mądrej troski był Bogdan Nawroczyński. To prawdziwie mądry dorosły uprawiający teorię i praktykę w poczuciu odpowiedzialności za słowo i czyn. Pozostawił po sobie dorobek, który bez wątpienia wart jest przypomnienia i zastosowania w praktyce oświatowej.
1 E. Barańska, Kultura ponowoczesna w myśli Zygmunta Baumana, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016, s. 196.
2 Z. Bauman, Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007, s. 50-51.
3 E. Barańska, Kultura…, dz. cyt., s. 197.
4 B. Nawroczyński, O wychowaniu i wychowawcach, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, s. 138.
5 Tenże, s. 141.
